تی‌تی‌پی متحد طالبان و دشمن پاکستان؛ تهدید چقدر جدی است؟
«در پی تداوم حکومت طالبان، انگیزه گروه‌های تروریستی برای براندازی حکومت‌ها بیشتر می‌شود و این باور در میان آن‌ها شکل می‌گیرد که آن‌ها نیز می‌توانند مانند طالبان قدرت حکومتی را تصاحب کنند »
در دو سالگی حکومت طالبان در افغانستان، خشونت و ناامنی‌ها در پاکستان سیر صعودی یافته است. تحریک طالبان پاکستان (تی‌تی‌پی) مسئول بخش عمده‌ای از این ناامنی‌ها است و چالشی جدی برای حکومت پاکستان ایجاد کرده است. تی‌تی‌پی در رویای به‌‌دست‌آوردن سرزمین جغرافیایی در مناطق قبیله‌نشین پاکستان است. به همین دلیل، به حمله‌های مسلحانه و انفجاری و انتحاری روی آورده است. پاکستان که از حامیان گروه طالبان در زمان جنگیدن آن‌ها با حکومت افغانستان و متحدان غربی آن بود، اکنون درگیر جنگ فرسایشی با تی‌پی‌پی و دیگر گروه‌های تروریستی شده است.
تی‌تی‌پی در جنگ با حکومت پاکستان با به‌کارگیری همان تاکتیک‌های جنگی طالبان افغان، تصور می‌کند که با پیروی از استراتژی جنگ چریکی و شدت‌بخشیدن به حمله‌های انفجاری و انتحاری در مقابل حکومت پاکستان به پیروزی دست پیدا می‌کند و رویایش برای داشتن سرزمینی در مناطق قبیله‌نشین پاکستان محقق می‌شود.
طالبان در زمان جنگ با نظام جمهوری در افغانستان برای هر استان و شهرستان و دادگاه مسئولان خودشان را تعیین کرده بودند. اکنون تی‌تی‌پی نیز همین شیوه را دنبال می‌کند. تی‌تی‌پی ۱۰ استان خودخوانده در پاکستان اعلام کرده است که هفت استان از آن‌ها فقط در ایالت خیبرپختونخوا است.
گفته می‌شود بین تی‌تی‌پی و حکومت طالبان در افغانستان پیمان «برادری» نانوشته وجود دارد و بخشی از جنگجویان تی‌تی‌پی، در زمانی که طالبان درگیر جنگ با حکومت پیشین افغانستان و متحدان غربی آن بودند، شانه به شانه و سنگر به سنگر در کنار طالبان ایستاده‌اند. اما تی‌تی‌پی اکنون از طالبان انتظار دارد که از قدرت تسلیحاتی و حکومتش استفاده کند و با این سازمان همراهی کند.
دکتر داوود عرفان، کارشناس روابط بین‌الملل، در صحبت با ایندیپندنت فارسی، ضمن اشاره به افزایش حمله‌های تی‌تی‌پی، می‌گوید که تی‌تی‌پی برای براندازی حکومت پاکستان می‌کوشد و در این تلاش، از الگوی طالبان افغان استفاده می‌کند.
او می‌افزاید: «تسلط طالبان بر افغانستان انگیزه مضاعف به تی‌تی‌پی برای تغییر نظام پاکستان داده است. حتی از الگوی طالبان در افغانستان استفاده می‌کنند و مانند طالبان، استاندار و فرماندار تعیین کرده اند. از سوی دیگر، تی‌تی‌پی یک حکومت پشتیبان به نام طالبان دارد که امکانات و لجستیک و سرزمین جغرافیایی در اختیار دارد.»
به نظر آقای عرفان، در پی تداوم حکومت طالبان، انگیزه گروه‌های تروریستی برای براندازی حکومت‌ها بیشتر می‌شود و این باور در میان آن‌ها شکل می‌گیرد که آن‌ها نیز می‌توانند مانند طالبان قدرت حکومتی را تصاحب کنند.
او تاکید کرد: «پس از شکل‌گیری حکومت طالبان، افغانستان در مواجهه با هند به عمق استراتژیکی دست یافته است. به همین ترتیب، تی‌تی‌پی علیه پاکستان نیز به عمق استراتژیک در افغانستان دست پیدا کرده است و این مسئله‌ای جدی است. غلبه بر دشواری‌های امنیتی ناشی از تروریسم در منطقه فقط با همکاری کشورهای منطقه شدنی است.»
«تسلیحات پیشرفته»
نظامیان حکومت پیشین افغانستان مورد حمایت آموزشی و مالی و تسلیحاتی آمریکا و ناتو بودند. در پی سرنگونی جمهوری افغانستان و پایان ماموریت نظامی غرب در افغانستان، تسلیحات آن حکومت به دست طالبان افتاد. بر اساس گزارش وزارت دفاع آمریکا که در سال ۲۰۲۲ منتشر شد، تجهیزات نظامی به ارزش ۷.۱۲ میلیارد دلار در اختیار دولت سابق افغانستان بود که اکنون در اختیار طالبان قرار گرفته است.
گزارش‌ها نشان می‌دهد که تی‌تی‌پی به تفنگ‌های تک‌تیرانداز ام۲۴ و ام۴ با دوربین‌های پیشرفته و تفنگ‌های ام۱۶ای۴ با دوربین‌های حرارتی دست یافته‌اند. جنگجویان تی‌تی‌پی با سلاح‌های مدرن ساخت آمریکا ویدیوهای تبلیغاتی ساخته و منتشر کرده‌اند و این به نگرانی بیشتر حکومت پاکستان دامن زده است. کارشناسان امنیتی می‌گویند جنگجویان تی‌تی‌پی با استفاده از دوربین‌های دید در شب به‌راحتی نیروهای پلیس پاکستان را هدف قرار می‌دهند و پلیس نمی‌تواند با آن‌ها مقابله کند.
«نقض حریم زمینی و هوایی»
نظامیان پاکستان متهم‌اند که در دوران حکومت طالبان بارها به استان‌های شرقی افغانستان حمله‌های پهپادی و موشکی کرده‌اند. حمله‌های پهپادی و هوایی در دو دهه نظام جمهوری مورد حمایت کشورهای غربی رخ نداده بود. اما در آن زمان نیز پاکستانی‌ها به استان‌های مرزی افغانستان حمله‌های راکتی و موشکی می‌کردند.
نخستین حمله هوایی پاکستان روز ۲۶ فروردین سال گذشته به مناطق اسکان آوارگان وزیرستانی در شهرستان «سپیره» استان خوست صورت گرفت. منابع مردمی آن زمان گفتند که در آن حمله هوایی ده‌ها غیرنظامی جان باختند.
ملا یعقوب، وزیر دفاع طالبان، در واکنش به حمله هوایی نظامیان پاکستانی گفت که حمله به استان کنر را بهدلیل «مصالح ملی» تحمل کرده‌اند و تکرار چنین حمله‌هایی را تحمل نخواهند کرد. اما پاکستان همچنان به قلمرو افغانستان زیر سلطه طالبان حمله می‌کند.
حمله پهپادی ۲۶ اردیبهشت امسال به خانه مفتی فاروق، یکی از علمای دینی اهل وزیرستان پاکستان، در روستای «اسماعیل خیل» استان خوست صورت گرفت. پنجم مرداد نیز حمله‌های موشکی سربازان پاکستان به شهرستان «یرمل» در استان پکتیکا صورت گرفت، اما طالبان در این مورد سکوت کردند.
ارتش پاکستان به حکومت طالبان هشدار داده است که پناهگاه‌های تی‌تی‌پی و گروه‌های مسلح مخالف با آن کشور را هر کجا که باشند هدف قرار خواهد داد.
دکتر داوود عرفان، کارشناس روابط بین‌الملل، به ایندیپندنت فارسی می‌گوید که حضور تی‌تی‌پی در افغانستان خطر اتحاد تی‌تی‌پی با دیگر گروه‌های تروریستی را در پی دارد: «حضور تی‌تی‌پی در افغانستان می‌تواند به پاکستان بهانه حضور نظامی در افغانستان و حمله به افغانستان در آینده بدهد. حتی در زمانی هم که طالبان در قدرت نباشند، تی‌تی‌پی برای امنیت ملی افغانستان خطری جدی است.»
«آتش‌بس شکننده و جا‌به‌جایی»
پاکستان در مقابل حکومت پیشین افغانستان از گروه طالبان حمایت می‌کرد و زمینه حضور رهبران و فرماندهان و جنگجویان این گروه در خاک آن کشور را فراهم کرده بود. در پی سرنگونی حکومت جمهوری افغانستان در اوت ۲۰۲۱، حکومت پاکستان امیدوار بود که طالبان افغان با استفاده از نفوذی که روی تحریک طالبان پاکستان (تی‌تی‌پی) دارند، آن‌ها را متقاعد کنند که دست از جنگ بردارند. چند دور گفت‌وگو میان حکومت پاکستان و تی‌تی‌پی به میزبانی حکومت طالبان در افغانستان انجام شد تا اینکه دو طرف برسر آتش‌بس چند ماهه توافق کردند. اما آتش‌بس در نوامبر ۲۰۲۲ شکسته شد و تی‌تی‌پی به نیروهایش دستور داد که حمله‌هایشان را در پاکستان ازسرگیرند. از آن زمان تاکنون، تی‌تی‌پی توانایی‌های ارتش و استخبارات (اطلاعات) پاکستان برای مهار حملاتش را به چالش کشیده است. ناامنی در پاکستان روزبه‌روز بیشتر می‌شود.
این درحالی است که بخشی از جنگجویان تی‌تی‌پی در دوران حضورشان در افغانستان روابط نزدیکی با طالبان برقرار کردند. هر نوع حمله نظامی علیه آن‌ها باعث ناخشنودی نیروهای طالبان خواهد شد و آن‌ها نیز از حکومت طالبان فاصله خواهند گرفت. در این صورت، بیم جلب و جذب آن‌ها در گروه‌های تروریستی دیگر وجود دارد.
حکومت طالبان به پاکستان پیشنهاد کرده است که با تی‌تی‌پی مذاکره کند، اما مقام‌های ارشد پاکستان، از جمله بلاول بوتو زرداری، وزیر خارجه پاکستان، گفته‌اند که مذاکره با تی‌تی‌پی منتفی است و این گروه باید قانون اساسی آن کشور را بپذیرد و تسلیم شود.
حکومت پاکستان ادعا می‌کند که فرماندهان و جنگجویان تی‌تی‌پی و خانواده‌هایشان در نقاط مرزی افغانستان با آن کشور مستقرند و حتی پناهگاه‌هایی امن در اختیار دارند که از آنجا حمله‌هایشان را برنامه‌ریزی می‌کنند.
امیرخان متقی اواخر تیر ماه، در جریان دیدار با آصف درانی، نماینده ویژه پاکستان در امور افغانستان، گفته بود طالبان اجازه نمی‌دهند که از خاک افغانستان علیه کشورهای دیگر استفاده شود و در عوض، برای تامین صلح و ثبات در منطقه تلاش می‌کنند.
پس از فشار حکومت پاکستان بر طالبان، این گروه پذیرفته است که بهدلیل نگرانی‌های امنیتی اسلام‌آباد، آوارگان وزیرستانی را از مرز با پاکستان به نقاط دیگری از جمله استان‌های شمالی منتقل کند. ذبیح‌الله مجاهد اواسط خرداد گفته بود که تصمیم انتقال مهاجران پاکستانی به بخش‌های مرکزی و شمالی افغانستان بر اساس منافع مشترک افغانستان و پاکستان گرفته شده است و این طرح هیچ تهدیدی دربر ندارد.
اما این اقدام طالبان با موجی از انتقادها در داخل افغانستان مواجه شد. منتقدان طالبان معتقدند که هدف طالبان از انتقال جنگجویان تی‌تی‌پی و خانواده‌های آنان به استان‌های شمالی هم‌مرز با کشورهای آسیای میانه افزایش ناامنی در آن نواحی است. اما طالبان این ادعاها را رد می‌کنند.
«تاسیس تی‌تی‌پی»
در زمان تهاجم ارتش سرخ اتحاد شوروی (پیشین) به افغانستان در دهه ۸۰ میلادی، شهروندان برخی از کشورهای اسلامی از جمله پاکستان با انگیزه‌های «جهادی» به افغانستان سرازیر شدند. همین افراد در دهه ۹۰ میلادی به متحدان طالبان در افغانستان بدل شدند. پس از سرنگونی رژیم طالبان در پی حمله ائتلاف جهانی به رهبری آمریکا، نیروهای جهادی خارجی افغانستان را ترک کردند و به پاکستان بازگشتند. برخی از گروه‌های جهادی پاکستانی که رهبری منسجمی نداشتند در سال ۲۰۰۷ ائتلافی شکل دادند و «تحریک طالبان پاکستان» را بنیان گذاشتند.
بیت‌الله محسود نخستین رهبر تی‌تی‌پی بود. او در سال ۲۰۰۹ در اثر حمله هوایی ارتش پاکستان کشته شد. پس از کشته‌شدن بیت‌الله، حکیم‌الله محسود به قدرت رسید و او نیز در سال ۲۰۱۳، در جریان حمله هواپیماهای بدون سرنشین آمریکا به وزیرستان شمالی، کشته شد. گفته می‌شود که حکیم‌الله محسود با سراج‌الدین حقانی، وزیر داخله (کشور) طالبان و رهبر شبکه حقانی، روابط نزدیکی داشته است. هم‌اکنون نور ولی محسود رهبری تحریک طالبان پاکستان را برعهده دارد و جنگجویانی با پیشینه جنگ با حکومت پیشین افغانستان و ناتو در اختیار دارد. باید دید که نور ولی محسود با کارت بازی نیروهایش چگونه در میدان پرتنش پاکستان و افغانستان بازی خواهد کرد.
«کوچ به افغانستان»
تی‌تی‌پی پس از شکل‌گیری در پاکستان رفته‌رفته سطح خشونت‌ها را افزایش داد. در سال ۲۰۱۴ بود که این گروه به یک مدرسه زیر مدیریت ارتش پاکستان در پیشاور حمله کرد که به کشته‌شدن دست‌کم ۱۵۰ تن، ازجمله ۱۲۱ دانش‌آموز، انجامید. فرزندان نظامیان ارتش پاکستان نیز در میان کشته‌شدگان بودند. این حمله سبب خشم مقام‌های پاکستانی شد و آن‌ها عملیات گسترده‌ای را در مناطق قبیله‌نشین و هم‌مرز با افغانستان آغاز کردند.
جنگجویان تی‌تی‌پی و خانواده‌هایشان از ترس عملیات ارتش پاکستان چاره‌ای جز کوچیدن به مناطق مرزی افغانستان نداشتند. پس از آن عملیات ارتش پاکستان، حمله‌های تی‌تی‌پی کاهش چشمگیری یافت.
فروکش‌کردن شورش تی‌تی‌پی باعث شد که ارتش پاکستان تا سال ۲۰۱۷ بودجه نیروهای نظامی را در ایالت‌های خیبرپختونخوا و بلوچستان، محل نفوذ تی‌تی‌پی، کاهش دهد. این امر باعث رشد دوباره تی‌تی‌پی و دیگر گروه‌های تروریستی شد.
هم‌زمان، تی‌تی‌پی به‌علت نزدیکی‌اش با طالبان افغانستان روش‌های ساخت مواد منفجره کنترل از راه دور، بمب‌های دست‌ساز، و جلیقه‌های انتحاری را فرا گرفت و در کنار تجهیزات پیشرفته آمریکایی، از آن‌ها نیز استفاده می‌کند.
تاکتیک طالبان افغانستان برای فرسایشی‌کردن جنگ، استفاده از مواد انفجاری و حمله‌های انتحاری بود. طالبان از این طریق توانستند نیروهای حکومت پیشین مورد حمایت آمریکا و ناتو را با دشواری‌هایی جدی مواجه کنند. اکنون تحریک طالبان پاکستان نیز می‌کوشد از همین تاکتیک طالبان افغانستان استفاده کند.
تسلط طالبان در افغانستان زمینه حضور تروریست‌ها را که تهدیدی برای منافع افغانستان و منطقه و جهان‌اند، افزایش داده است. بیم آن می‌رود که افغانستان مانند دوره نخست حکومت طالبان در نیمه دوم دهه ۹۰ میلادی به میدان بازی تروریست‌هایی بدل شود که جهان را تهدید می‌کنند.
نقل از ایندیپندنت فارسی
